სამზარეულო

კუჭ - მაჭი (ჯურჯანი)

    საქონლის შიგნეულობა მოვხარშოთ და დავჭრათ წვრილად.   მოვთუშოთ ხახვი და ტომატი, ქვაბში ჩავყაროთ შიგნეულობა,

დავუმატოთ სუნელები (ხმელი ქინძი, ნიორიქონდარი, წიწაკა, 

უცხო სუნელი), მარილი დაძმარი გემოვნებით. სუფრასთან 

მივიტანოთ ცხელი.

საწებლები:

1.აჯიკა (მწვანე) ცხარე და ტკბილი მწვანე წიწაკა, ქინძი,

ოხრახუში სა და ნიახურის გაფოთლილი ღეროები (ნორჩი),

ცერეცო და ნიორი გავატარით ხორც საკეპ მანქანაში. შემდეგ

დავამატოთ დანაყილი ქინძის თესლი, ღვილის ძმარი, მარილი დაკარგად ვურიოთ. მიღებული მასალამოვათავსოთ ქილაში. ისე, 

რომ 0,75 შეავსოს, მოვუკრათ თავი დაშევინახოთ მშრალ, გრილ   ადგილას. ასეთი აჯიკის მომზადება სასურველია ოქტომბრის თვეში.

2.აჯიკა (წითელი) ცხარე და ტკბილი წითელი წიწაკა გავარჩიოთ,თესლი გამოვაცალოთ და გავრეცხოთ. გაფოთლილი ქინძი,

ოხრახუში, რეჰანი, ცერეცო, ნიახური, ნიორი, წიწაკასთან ერთად

გავატაროთ ხორცსაკეპ მანქანაში. შემდეგ დავამატოთ უცხო

სუნელი, ზაფრანა, ხმელი ქინძი, მარილი. კარგადავურიოთ, 

ჩავდოთ ქილებში, მოვუკრათ თავი და შევინახოთ.

 გებჟალია

                     თითქმის ისევე მზადდება როგორც სულუგუნი. მხოლოდ

მდუღარიდან გადმოღებული ყველის მასა იზილება წინასწარ

დანაყულ პიტნასთან ერთად. მიღებული პიტნიანი სულუგუნი

იჭრება.

კუპატი

        საშობაოდ დაკლული ღორის ნაწლავებისაგან ამზადებენ კუპატს. 

ძალიან დიდ ხანს და ყურადღებით რეცხავენ ნაწლავებს (სოდით, მარილით ან ღერღილით). აარჩევენ თანაბარი ზომის რამოდენიმენაწლავს და შეინახავენ ცალკე. დანარჩენს გაავლებენ ნელ-თბილ წყალს და დადგამენ მოსახარშად ღორის ფილტვთან, 

ღვილძთან და ელენთასთან ერთად. მოხარშულ ნაწილებს

დაჭრიან წვრილად მოაყრიან ქონდარს, მარილს, წითელ წიწაკას და ბროწეულის მარცვლებს. მიღებულ მასას ჩატენიან მოუხარშავგადაბრუნებულ ნაწლავებში. მოუკრავენ თავს და ჩამოჰკიდებენ

ჰაერზე ან კვამლზე გასაშრობად. ასეთი  წესით დამზადებული

კუპატი გაზაფხულამდე ინახება. სუფრასთან მიაქვთ ღომთან 

ერთად. 

 საცივი

ინდაურს ჯერ ხარშავენ და შემდეგ წვავენ. უკვე გაცივებულ 

ნახარშში ურევენ წვრილად გატარებულ ნიგოზს,დანაყილ ნიორ,ხახვს ზაფრანას უცხო სუნელს, ხმელქინძს, მარილიან წიწაკას. 

ამ მასას ატარებენ საცერში და შიგაწყობენ ხორცის ნაჭრებს. 

ზემოდან ასხამენ ნიგვზისზეთს. სუფრასთან მიაქვთ ღომთან

ერთად.

ღომი (ღუმუ)

          ღომის მარცვლები გავარჩიოთ, რამოდენიმეჯერგავრეცხოთ,  დავასხათ ზედ თბილი წყალი, დავდგათ ცეცხლზე, ადუღებისას 

მოყენებული ქაფი მოვხადოთ და ვხარშოთ. შემდეგ დავზილოთ 

მოგრძო მრგვალი ჯოხით (სუთით), დავახუროთ ქვაბს სახურავი და ნელ ცეცხლზე მოვშუშოთ. ღომი როცა წყალს კარგად 

შეიშრობს და მარცვლები მოხარშული იქნება,ხელმეორედ 

დავზილოთ სუთით, დავასველოთ ჩოგანი წყლითდა გადავიღოთ თითო-თითო თეფშზე.

ელარჯი 

        მოვხარშოთ ღომი ჩვეულებრივი წესით. მერე გადმოვიღოთ

ცეცხლიდან, ჩავყაროთ შიგ ცხელ ნაჭრებად დაჭრილი მსუქანი

ჭყინტი ყველი ან ახლად ამოყვანილი სულუგუნი. სუთით კარგადავურიოთ, დავდგათ ისევ ცეცხლზე და ვურიოთ, სანამ ყველი

კარგად არ ჩაიზილება ღომში.

შებოლილი სულუგუნი (სელეგინი)

 სულუგუნი მეგრული სამზარეულოს განსაკუთრებულიკერძია.

იგი მზადდება  ამოსული ჭყინტი ყველისაგან.  ჭყინტყველს 

დაჭრიან თხელ ნაჭრებად და ჩაყრიან მდუღარეში. ერთი-ორი წუთის შემდეგ გადმოიღებენ მასას და მოზელენ. მიიღება

სულუგუნი. სულუგუნს მოაყრიან მარილს და რამოდენიმე დღე

აჩერებენ მარილში. ამის შემდეგ ააცმევენ თოკზე და დაკიდებენ

შუა ცეცხლის თავზე გამოსაშრობად., სადაც შეიბოლება და

ღებულობს სასიამოვნო კვამლის გემოს.

  სიმინდის ფქვილის ხაჭპური (ჭვიშტარი)

   სუფთად გაცრილი სიმინდის ფქვილი მოვზილოთ რძესა და

მაწონში. ავურიოთ ერთი, ორი კვერცხი. ამოვაგუნდაოვთ, 

გუნდაგავყოთ ორ ნაწილად და გავაბრტყელოთ. ერთი ფენა 

დავდოთ გახურებულ ქვის კეცზე. მოვაყაროთ 5-6 ჩაის ჭიქა 

და ფქვილი იმერული ყველი. დავაფაროთ ზემოდან ცომის მეორე ნახევარიდან გავაბრტყელოთ. ზემოდან მოვასხათ დაფხვნილი 

ყველისა დაკვერცხის ნარევი. დავადოთ თუნუქის სახურავი, 

დავაყაროთ ნაცარნარევი რაკვერცხლები და გამოვაცხოთ 

გაწითლებამდე.

მჭადი  (ჭკიდი)

    მოვამზადოთ ისეთივე ცომი, როგორც ტაფაზე გამომცხვარი

მჭადისათვის. ამოვიღოთ პატარ-პატარა გუნდები,  მივცეთ 

მოგრძო ფორმა, დავალაგოთ ფქვილმოყრილ თუნუქის

ფურცელზე და შევდგათ ძალიან გახურებულ გაზქურაში. 

10- 15 წუთის შემდეგ გაზს მოვუკლოთ და დაბალ პარზე 

გავაგრძელოთ ცხობა. როცა მზად იქნება, ცხელ ხცელი 

მივიტანოთ მაგიდაზე.

ხაჭაპური 

   მაწონში მოვზილოთ რბილი ცომი. მოზელის ბოლოს ცომი 

გავაბრტყელოთ, მოვაყაროთ ცოტა სოდა, გადმოვაბრუნოთ, რომ

სოდა თანაბრად განაწილდეს ცომზე, გადავკეცოთ, 

გავაბრტყელოთ და კიდევ მოვაყაროთ სოდა. ასე გავიმეოროთ

სამჯერ. ბოლოს მოვაყაროთ ფქვილი,დავაფაროთ სუფთა ტილო

და სითბოში გავაჩეროთ. მოვჭრათ ცომი სასურველი ზომის

ხაჭაპურისათვის, გავაბრტყელოთ, მოვათავსოთ ზედ ყველი, 

მოვუკრათ პირი და დავდოთ გაცხელებულ ტაფაზე. 

გადავაფაროთ სახურავი. როცა ერთი მხარე გამოცხვება,

გადავაბრუნოთ გა გამოვაცხოთ მეორე მხარე თავდაუხურავად. 

ხა ჭაპური გადმოვიგოთ თეფშზე და ცხელ-ცხელს წავუსვათ

        კარაქი. ასეთი ცომი შეიძლება შევინახოთ მაცივარში                     2-3 დღე.ყველის მომზადება: იმერული ან ქართული ყველი 

ბრტყელ ნაჭრებად დავჭრათ, დავასხათ წყალი და გავაჩეროთ 

წყალში. მერეკარგად გავწუროთ და ავურიოთ შიგ კვერცხი.